Osnivački akt je dokument bez kojeg nije moguće registrovati firmu, udruženje ili bilo koji drugi privredni subjekt u Srbiji. 

On definiše osnovne podatke o pravnom licu, uključujući naziv, sedište, delatnost, strukturu vlasništva i način upravljanja. Bez pravilno sastavljenog osnivačkog akta, osnivanje preduzeća može biti otežano ili čak onemogućeno.

U nastavku teksta saznaćete šta sve osnivački akt mora da sadrži, kako izgleda osnivački akt firme, udruženja i privrednog društva, kao i zašto je važno da bude detaljan i precizno sastavljen.

Šta je osnivački akt?

Osnivački akt je pravni dokument kojim se formalno uspostavlja preduzeće, udruženje ili drugi privredni subjekt. 

On predstavlja osnov za pravno postojanje firme i definiše njenu unutrašnju strukturu, pravila poslovanja i odnose među osnivačima. Bez ovog dokumenta, preduzeće ne može biti registrovano u Agenciji za privredne registre (APR).

U zavisnosti od broja osnivača, osnivački akt može biti:

• Odluka o osnivanju – kada firmu osniva jedno lice.
• Ugovor o osnivanju – kada firmu osniva više lica, pri čemu se uređuju međusobna prava i obaveze.

Osnivački akt mora biti usklađen sa Zakonom o privrednim društvima i može se dodatno prilagoditi specifičnim potrebama osnivača, u skladu sa važećim propisima. 

Njegov sadržaj zavisi od pravne forme subjekta, ali osnovni elementi uključuju naziv firme, sedište, delatnost, vlasničku strukturu i način upravljanja.

Obavezni elementi osnivačkog akta

Osnivački akt mora da sadrži određene elemente u skladu sa Zakonom o privrednim društvima. Bez obzira na pravnu formu društva, osnivački akt obavezno sadrži sledeće informacije:

1. Ime i prezime, JMBG ili broj pasoša za članova društva,
2. Poslovno ime, sedište i matični broj za društva,
3. Pretežnu delatnost kojom će se preduzeće baviti, prema klasifikaciji delatnosti u Srbiji,
4. Iznos osnovnog kapitala (Kod DOO minimalni osnovni kapital može biti 100 RSD),
5. Ulozi osnivača i raspodela kapitala,
6. Vreme i način uplate uloga,
7. Pravila o upravljanju društvom (Organ upravljanja (npr. skupština, direktor, nadzorni odbor ako je predviđen) i način donošenja odluka),
8. Način raspodele dobiti među osnivačima,
9. Da li je moguć slobodan prenos udela ili je potrebna saglasnost ostalih osnivača,
10. Pravila o raspodeli imovine u slučaju likvidacije.

Zašto je osnivački akt neophodan?

Osnivački akt je osnovni dokument koji osigurava pravnu sigurnost i jasnu strukturu poslovanja. Njegova uloga je višestruka i najvažnija za nesmetano funkcionisanje firme ili udruženja. 

Razlozi postojanja osnivačkog akta:

1. Pravna validnost i registracija

Bez osnivačkog akta, nije moguće registrovati firmu u Agenciji za privredne registre (APR). On sadrži sve važne podatke o poslovnom subjektu i predstavlja osnov za njegovo postojanje i delovanje.

2. Definisanje odnosa među osnivačima

Ukoliko firmu osniva više lica, osnivački akt jasno definiše prava, obaveze i vlasničke udele svakog osnivača, čime se izbegavaju nesporazumi u budućnosti.

3. Organizacija i upravljanje

Osnivački akt određuje ko i na koji način donosi poslovne odluke, kako se raspodeljuju nadležnosti unutar firme i kakva su ovlašćenja zastupnika. Ovim se obezbeđuje stabilnost u poslovanju i jasna hijerarhija.

4. Definisanje kapitala i finansijskih obaveza

U osnivačkom aktu precizira se početni kapital firme, način njegovog unošenja i raspodela vlasničkih udela. Ovo je posebno važno kod društava sa ograničenom odgovornošću (DOO) i ortačkih društava.

5. Prilagođavanje specifičnostima delatnosti

Osnivački akt može sadržati posebne klauzule koje su prilagođene specifičnim potrebama poslovanja, kao što su ograničenja u prodaji udela, način raspodele dobiti ili pravila u slučaju izlaska osnivača iz firme.

Razlike u osnivačkom aktu zavisno od pravne forme

Ovaj akt se razlikuje u zavisnosti od pravne forme subjekta koji se osniva. Svaka vrsta privrednog društva ili organizacije ima specifične zahteve u pogledu sadržaja i strukture ovog dokumenta.

Osnivački akt društva sa ograničenom odgovornošću (DOO)

• Forma dokumenta: Odluka o osnivanju (ako postoji jedan osnivač) ili Ugovor o osnivanju (ako firmu osniva više lica).
• Osnovni kapital: Minimalni kapital može biti 100 RSD, osim ako Zakon o privrednim društvima ne propisuje drugačije.
• Odgovornost osnivača: Osnivači nisu lično odgovorni za obaveze firme – odgovornost je ograničena na visinu njihovog uloga.
• Upravljanje: Društvo može imati jednog ili više direktora i/ili druge organe upravljanja, u zavisnosti od osnivačkog akta.

2. Osnivački akt ortačkog društva

• Forma dokumenta: Ugovor o osnivanju, koji reguliše odnose među ortacima.
• Osnovni kapital: Nema propisanog minimalnog kapitala, već ortaci unose svoj ulog u skladu sa dogovorom.
• Odgovornost osnivača: Ortaci lično odgovaraju celokupnom svojom imovinom za obaveze društva.
• Upravljanje: Svaki ortak može imati pravo na upravljanje, osim ako osnivački akt ne predvidi drugačije.

3. Osnivački akt komanditnog društva

• Forma dokumenta: Ugovor o osnivanju, koji definiše uloge komplementara (neograničena odgovornost) i komanditora (odgovornost ograničena na visinu uloga).
• Osnovni kapital: Nema propisanog minimuma.
• Komplementari snose neograničenu odgovornost celokupnom imovinom.
• Komanditori su odgovorni samo do visine svog uloga.
• Upravljanje: Komplementari upravljaju društvom, dok komanditori uglavnom imaju ograničena prava odlučivanja.

4. Osnivački akt akcionarskog društva (AD)

• Forma dokumenta: Statut društva koji obuhvata elemente osnivačkog akta.
• Osnovni kapital: Minimum 3.000.000 RSD za zatvorena akcionarska društva, odnosno 10.000.000 RSD za otvorena akcionarska društva.
• Odgovornost osnivača: Akcionari nisu lično odgovorni za obaveze društva – rizikuju samo uloženi kapital.
• Upravljanje: Struktura upravljanja uključuje skupštinu akcionara, odbor direktora ili izvršne i nadzorne organe.

5. Osnivački akt udruženja građana

• Forma dokumenta: Odluka o osnivanju udruženja, koja sadrži ciljeve i način delovanja.
• Osnovni kapital: Nije potreban minimalni kapital.
• Odgovornost osnivača: Udruženje nije profitna organizacija, a članovi ne odgovaraju za njegove obaveze.
• Upravljanje: Udruženje ima skupštinu, upravni odbor i zakonitog zastupnika, u skladu sa statutom.

Primer osnivačkog akta

Obzirom na to da se osnivački akt razlikuje u zavisnosti od pravne forme privrednog društva, važno je koristiti pouzdane izvore za preuzimanje odgovarajućih primera.

Zvanične primere osnivačkih akata možete pronaći na sajtu Agencije za privredne registre (APR), gde su dostupni obrasci za različite pravne forme, uključujući:

• Društvo sa ograničenom odgovornošću (DOO)
• Ortačko društvo (OD)
• Komanditno društvo (KD)
• Akcionarsko društvo (AD)
• Udruženja građana

Zaključak

Osnivački akt je osnovni dokument svakog privrednog društva, jer definiše ključne informacije o firmi, njenom poslovanju i odnosima među osnivačima. 

Pravilno sastavljen osnivački akt obezbeđuje pravnu sigurnost, olakšava upravljanje i sprečava buduće nesuglasice među partnerima.

Bez obzira na to da li osnivate DOO, ortačko društvo, akcionarsko društvo ili udruženje građana, važno je da osnivački akt bude usaglašen sa zakonskim propisima i prilagođen vašim poslovnim ciljevima.

Ukoliko vam je potrebna stručna pomoć za osnivanje preduzeća, konsultujte se sa iskusnim knjigovođom koji će vas posavetovati kako da pravilno sastavite osnivački akt. 

Goldman knjigovodstvena agencija vam može pomoći u pripremi dokumentacije i svim administrativnim koracima potrebnim za otvaranje firme, zato ne oklevajte da nas kontaktirate i saznate kako vam možemo pomoći.